ایاز خدمتگزار راستگو و پاکدل سلطان محمود غزنوی بیمار شد و در بستر ناتوانی افتاد. گونه ی چون برگ گلش زرد شد. چشمان فتنه گرش، به خواب رفت. زلف تابدارش بهم پیچیده شد و زار و نزار گردید. سلطان را از شنیدن خبر بیماری ایاز دل بسختی به درد آمد. خدمتکاری رازدار و وفاپیشه داشت. او را نزد خود خواند و بدو گفت: به خانه ایاز برو و حالش را بپرس. از جانب ما به او بگو: ای نازنین یار ما، تو اینگونه در بستر بیماری درافتاده ای و گمان می بری که ما از یاد تو غافل نشسته ایم. خدای رازدان و دانای آشکار و نهان، می داند که دمی بی یاد تو نیستیم و لحظه ای از تو بی خبر نمانده ایم. از روزی که شنیده ایم تو بیماری، خود از غم تیمار تو رنجور و ناتوان شده ایم. هرگه که به بیماری تو می اندیشیم، نمی توانیم دریابیم که تو بیماری یا ما خود زار و ناتوانیم. اگر به دیدن تو نمی آییم و تن ما از تو دور افتاده دل ما بسوی تو پرواز می کند و جان ما آهنگ دیدار تو دارد. اشتیاق دیدار تو چنان در دل ما شراره افکنده که گویی «خیال تو در رگهای ما دور می زند و آرزویت در دل و جان ما می چرخد»
آنگاه سلطان محمود به خدمتکار رازپوش خود گفت: این پیام ماست، درنگ مکن. چون دونده ای بادپای به سرای ایاز برو و پیام ما را به او برسان. چون برق دونده و چون رعد جهنده باش. با توانی که در زانو داری دوان دوان خود را به خانه ی او برسان. اگر لحظه ای درنگ کنی و لمحه ای دیر برسی، جان از کف خواهی داد و سر به تیغ خواهی سپرد. خدمتکار برگشته بخت همچون باد، دوید، جهید و خود هم ندانست که چگونه و با چه شتابی به خانه ی ایاز رسیده است. در گشود، قدم در آستانه ی در نهاد، ناگاه بر جای خشک شد... سلطان محمود را دید که در کنار بستر ایاز نشسته و با او سخن می گوید. زانویش سست گردید، دلش به هراس افتاد، رنگ از چهره اش پرید و زبانش بند آمد. بیچاره ترسیده بود می پنداشت که سلطان محمود از او تندتر راه پیموده و از همین جهت است که زودتر به خانه ی ایازرسیده است. مرگ را به چشم دید. شک نداشت که به گناه تن باز زدن از فرمان سلطان، خونش ریخته خواهد شد. چاره ای نمانده بود. به زاری افتاد خود را به پای سلطان انداخت و در کمال یأس و نومیدی گفت: خدا می داند که در هیچ جا درنگ نکرده ام، هیچ جا نایستاده ام و هیچ جا ننشسته ام. دوان دوان و شتابان خود را به اینجا رسانده ام. اما نمی دانم که حضرت سلطان چگونه پیش از من خود را به اینجا رسانیده اید؟! شاید سلطان، ذره های خورشیدند که از روزنه ها گذشته و خود را به کنار یار دلجوی خود رسانیده اند؟ خدایا این خواب است یا بیداری؟! آخر چگونه ممکن می شد که با همه شتابی که من بکار بسته ام، سلطان پیش از من به اینجا رسیده باشد؟!
خدمتکار وفادار، اشکریزان سر به پای ایاز نهاد و چهره به کف پایش سود و ناله کنان او را به میانجیگری خواند. از او خواست که دست سلطان را بگیرد و نگذارد که شمشیر بکشد و سر از پیکرش بیندازد. به خدای یگانه سوگندشان می داد که از ریختن خون او درگذرند و به پروردگار یکتا قسم یاد می کرد که در به انجام رسانیدن فرمان سلطان، کوتاهی نکرده است. سلطان محمود دستی بر او کشید و گفت: تو گناهکار نیستی. از جای برخیز و آرام بگیر. دل قوی دار که کشته نخواهی شد. جاهی بلند پایه تر خواهی یافت و به ما نزدیکتر خواهی بود. تو آنچه در نیرو داشتی به کار بستی، لیکن آنچنان که من راه بریده ام تو راه نمی توانستی برید. من به دوری ایاز شکیبایی ندارم، از همین رو به سوی او دزدیده راهی دارم که گاه و بی گاه از این راه مخفی، از این راه پوشیده، نزد او می آیم و در کنارش می نشینم و سخنش را می شنوم. این راه مخفی را بدان جهت ساخته ام که هیچکس از دیدارهای ما آگاه نباشد. و تو ای خدمتکار باوفای من بدان، در میان عاشق و معشوق، راه های پنهانی بسیار است. جان ما بهم پیوسته، رازهای ما بر یکدیگر آشکار شده و پرده ها از پیش چشم ما به یکسو افتاده است. تو اگر می بینی من تاکنون این راز را از پیر و جوان پنهان داشته ام از بیم رسوائی نیست، جانم خانه ی اوست و دلم راه این خانه....
در درونم غوغای اوست که شیون می کند و در فکرم اندیشه ی اوست که پنجه می اندازد.
من اگر نزد دیگران خبر از او می جویم و سخن از او می گویم، از رهگذر بی خبری نیست. من از پشت پرده رازها را می بینم و در پنهان به آشکارا دیده می کشم و در نهان، پیدایم و در پیدا پنهانم.
